Marquesas

Te Fenua Enata,het land van de mensen.
Op weg naar de Solomon eilanden verdwaalde in 1595 Alvaro Mendana met zijn kleine vloot van vier schepen. Hij kwam bij een tot dan toe onbekende eilandengroep terecht. Hij noemt de eilanden naar de echtgenote van zijn opdrachtgever,de Marquesa de Mendoza. sindsdien heet ( het land van de mensen) de Marquesas.
Het zijn relatief jonge eilanden van vulkanische oorsprong. Een omringend koraalrif is er nog niet. De kusten zijn steil. Donker gesteente rijst hoog op uit het water. Direct onder de kust is de zee soms honderden meters diep. Er zijn weinig stranden,meestal zwart zand,heel soms bruinig. De door de passaatwinden opgestuwde oceaandeining beukt op de rotskusten aan de Oostzijde van de eilanden.De meeste havens en ankerplaatsen zijn aan de Westzijde te vinden of in baaien die ver landinwaards lopen met een prachtig uitzicht op het binnenland, diepe dalen met steile wanden vol tropisch groen.
Hiva Oa,waar we ingeklaard hebben,ligt ongeveer in het midden van de eilandengroep. In de baai is weinig ruimte dus iedereen heeft voor en achter een anker uit zodat "zwaaien" wordt voorkomen. Atuona ligt vier kilometer verderop,een lange hete wandeling. Meestal krijgen we spontaan een lift aangeboden door de locale bevolking. Uiterst vriendelijke mensen. Iedereen zit daar in een flinke pickup want aan erg veel lichaamsbeweging doen ze niet. Resultaat;overgewicht is de norm. De vrouwen hebben veel mannelijke trekken. Ze zijn groot en grof gebouwd met brede schouders. Vooral bij het ouder worden gaan mannen en vrouwen steeds meer op elkaar lijken. De verleidelijke vahine die heupwiegend over het strand loopt slechts gehuld in een rieten rokje is niet meer dan een mythe.
De kerk en de missionarissen hebben een verwoestende invloed gehad op de Polynesische cultuur,die erg kwetsbaar was omdat er niets opgeschreven werd. Eens waren het trotse buitengewoon athletische mensen met een sterke sociale organisatie. Vooral de mannen waren van top tot teen getatoeeerd.Woeste krijgers en tot ver in de negentiende eeuw kannibalen. Het waren ongeëvenaarde zeevaardens die in grote dubbele kano's, de eerste catamarans ,over de hele Pacific uitzwierven. De grote ondekkingsreiziger Captain Cook zag dat de grote catamarans uitstekend konden opkruisen en soms snelheden haalden van twintig knopen. Voor de Europese zeevaarders van die tijd een onbegrijpelijke prestatie. De Polynesieers vonden hun weg aan de hand van "sterrenbanen"( eerst komt de ene ster op,dan de volgende in de richting die je wil varen etc). Ze herkenden golfpatronen met weerkaatsingen van eilanden ver uit het zicht. Ze benutten de positie van wolken formaties en de route van zeevogels. Onbegrijpelijke , ongeëvenaarde  navigatiekunst die nagenoeg verloren is gegaan.
Ongeveer 1000 BC werden vanuit China en de Filipijnen eerst New Caledonia, Samoa en Tonga bevolkt. Later trok men tegen de wind en stroming verder tot aan de Marquesas waar de Polynesische cultuur tot bloei kwam.Er werden woon plateaus geconstrueerd .Er was prachtig houtsnijwerk en zeer ontwikkeld gereedschap voor oa visvangst. Van een potje oorlog voeren was men ook niet vies waarbij er overigens allerlei regels in acht werden genomen.Pijl en boog was "not done".Krijgsknotsen en hakhouten om iemands nek te breken waren de geliefde wapens.Na afloop werden de slachtoffers als "long pig"geroosterd en opgepeuzeld.
De huidige Polynesieers zijn goedmoedige zwaargewichten met teenslippers onder de brede platvoeten,bang voor de zee en heel merkwaardig,zeer gevoelig voor zeeziekte.Zoals Paul Theroux opmerkt ( Happy Isles of Oceania) eten ze liever tonijn uit blik dan er een uit zee te vissen.
Omdat tatoeage ( tattoo betekent gaatje in de oude taal) door de kerk ontmoedigd werd is de betekenis van de motieven verloren gegaan. Gelukkig werden alleen op de Marquesas de motieven zo goed mogelijk beschreven eind negentiende eeuw o.a. door Carl von Steinen. Hij stelt dat het een rol speelde bij sexuele aantrekkelijkheid maar ook dat het iemands positie in de Polynesische maatschappij weergaf.
Bij welke stam hoorde je? Wat was je sociale rang.Adel? Arbeider? Ook je vaardigheden kon je aan de tatoeages aflezen. Navigator,visser,krijger? Een visite kaartje met wie je van doen had en met wie je om kon gaan en wie tapoo was.
De Polynesieers organiseren sinds de tachtiger jaren weer culturele festivals met dans,vertellingen en muziek. Ook de tatoeage komt weer terug ook al weet men niet goed meer wat de uitsluitend in zwart uitgevoerde motieven betekenen. De motieven zijn heel intrigerend en krachtig en eerlijk is eerlijk het staat goed op hun bruine huid. Men is weer trots op zijn verleden en probeert het te herontdekken.
Aan de andere kant gaat men vrij slordig met hun oude cultuur om merken we als we met Frida ,de locale gids een hele dag over Hiva Oa rondkarren in haar rode pickup. Frida is 65+ en kent nog veel verhalen van vroeger en de betekenis van allerlei beelden van de Marae van Puamau.Als ik vraag zou je die verhalen dan niet opschrijven antwoordt ze dat is niet nodig want ik vertel het mijn kleinkinderen. Dat verhalen dan veranderen wanneer ze verder van de bron komen interesseert haar niet of ze begrijpt het niet.
De beelden,Tiki's geheten,hebben grove contouren en zijn gemaakt van bros vulkaansteen. Ze maken een krachtige enigszins dreigende indruk. Brede kikkerachtige bekken en grote zijwaards kijkende ogen. De contouren zijn duidelijk in verval maar er wordt niets gedaan om ze te beschermen. De pikken van de beelden zijn verdwenen. Er afgekapt door de missionarissen.
Soms kom je tijdens een wandeling in het oerwoud een oude muur tegen of een plateau of een steen met een afbeelding. Het ligt daar maar,overwoekerd. Er kan hier nog heel veel ontdekt en gerestaureerd worden.
Van Hiva Oa varen we naar het meest Zuidelijke eiland, Fatu Hiva. We ankeren in een baai die door veel zeilers als de mooiste ter wereld wordt beschouwd. Direct achter het strand en het dorpje rijzen de bergwanden loodrecht op. Daartussen een doorgang naar een wijds groen dal in een oude krater. Links en rechts van de doorgang staan een paar hoge rotsen. Een soort oversized augurken. De oorspronkelijke naam van de baai was dan ook Baye des Verges(baai der pikken). Door de missionarissen dus ijlngs omgedoopt tot Viérges,maagden.
We lopen stroomopwaarts langs een ruisend riviertje met wat stroomversnellingen. Links en rechts mooi aangelegde tuinen met vruchtbomen,cocospalmen,bananen en broodvruchten. Verderop een steeds donkerder wordend oerwoud met een glibberig bospad. Aan het eind van het pad een poel waarin een zestig meter hoge waterval neerklettert.
Onder de indruk wandelen we terug naar het dorpje waar s'avonds door enkele vrouwen gekookt wordt voor de groep zeilers. Een restaurant is er niet daarom wordt de smakelijke maaltijd opgediend in het gemeenschapshuis. Er is taro,breadfruit,gegrilde kippenpootjes,kip in cocos, poisson cru,ia ota.

Recept voor  "Ia Ota"
Men neme een zeer verse vis b.v. yellow fin tuna, maar wahu of zeebaars is ook prima
Fileer en snij in blokjes van twee a drie centimeter
Doe er zeer fijn gesneden worteltjes,tomaatjes,bosuitjes en uitjes bij
Voeg geraspte zoete gemberwortel en peper en zout toe.
Meng het en laat een uur in de koeling staan.
Pers tenminste een theekopje verse limoentjes uit en voeg dit samen met  zoveel kokosmelk toe totdat alles net onder staat.
Laat 10 minuten inwerken en dien op.
Heeeeerlijk!

In een kleine dagtocht zeilen we weer naar het Noorden,naar Tahuata,dat net onder Hiva Oa ligt. We meren af in de baai van Vaitahu,een leuk plaatsje met opnieuw goed onderhouden tuinen rondom de huizen met vruchtbomen en bloemen.
Er staat een strak natuurstenen kerkje met achterin een felgekleurd modern glas in lood raam met Polynesische motieven.  In het midden Maria met kind. Maria lijkt verdacht veel op Angelina Joli. Dezelfde lippen,jukbeenderen en donkere haren.
Zondag bezoeken we de mis. De kerk is vol. Veel vrouwen dragen een lei van bloemen en geurige kruiden of hebben een witte bloemenkrans van frangipani op hun hoofd.
Een groot deel van de dienst is in de vorm van gezang. Priester en gemeente antwoorden elkaar. Een vrouw slaat het ritme op een grote staande trom. Drie gitaren begeleiden de melodie en de gemeente zingt zeer muzikaal meerstemmig de gezangen onder de goedkeurende blikken van Angelina.
Na afloop van de dienst verschijnen er op het pleintje karretjes met hapjes en zoetigheden en lunchen we samen met de local's op het stoepjeachter de kerk
Verder naar het Noorden. Hiva Oa laten we aan stuurboord en aan het eind van de dag komen we op Ua Pou aan. De contour van het eiland is indrukwekkend. In het midden staan hoge bergen met de vorm van puntmutsen die tot in de wolken rijken. l'Ile Cathedrale wordt het daarom ook wel genoemd. In de baai lig je echter deels op de wind en de golfslag en ook het plaatsje bevalt ons niet zo. Daarom varen we na twee dagen al verder naar het Noorden naar Nuku Hiva. Het is maar een kort stukje met de wind dwars,een heerlijk zeiltochtje van maar een paar uur. De baai van Taiohae is heel wijd maar door ergens aan de zijkant te ankeren liggen we toch vrij goed. Taiohae is de hoofdstad op het belangrijkste eiland. Er liggen veel zeiljachten. Aan de kade is een zeilerscafe met goed en goedkoop eten en internet. De verse vis wordt op de kade aangevoerd .Enorme yellow fin  en big eye tonijnen worden er schoongemaakt. Drie meter lange haaien vechten om het afval dat door de vissers in het water wordt gegooid. Tien meter verderop staat een bordje verboden de haaien te voeren!
Aan het strand ligt een marae,een oude bijeenkomstplaats met een paar recente tiki's.s'Avonds is er een muziekfestival. Hele families zitten op matjes in het gras. Kinderen hollen in het rond.Er wordt geluisterd naar verhalen en muziek en er wordt vooral veel gegeten. Allerlei eettentjes bereiden de gerechten. Druk lawaaïg en heel gezellig.
Na een paar dagen zeilen we om Nuku Hiva heen naar de baai van Anaho in het Noorden,goed beschut met een wijds  panorama.
Vanuit Anaho wandelen we naar de naburige baai van Hatiheu met Luc en Mieke,de Belgen.Na de kokosplantages gaat het heuvel op het bos in. Het dal is zeer vruchtbaar,allerlei soorten mango's liggen op het bospad temidden van kokosnoten en vruchten die ik niet herken. Het ligt daar maar te rotten. Er is zoveel overvloed.
Toen de dalen nog door tienduizenden Polynesiers bewoond werden is er vermoedelijk toch hongersnood geweest want zo rond het jaar 400 AD begon men vooral vanuit de Marquesas weer uit de zwermen over de Pacific.In het Noorden bereikte men Hawaii ,in het uiterste Zuid Oosten de Gambiers ,Pitcairn en Paaseiland en als laatste 1000 AD, New Zealand in het uiterste Zuid Westen ,duizenden zeemijlen van elkaar!!  Na de komst van de Europeanen met al hun ziekten nam de bevolking nog verder af tot slechts enkele duizenden per eiland op dit moment.
We wandelen verder, steeds  hoger gaat het en we worden drijfnat van de vochtige hitte. Boven op het bergpasje genieten we van het uitzicht over beide baaien waarna we afdalen naar Hatiheu. We lunchen in een restaurant. Daarna lopen we achter het dorp verder omhoog en na een paar honderd meter komen we bij een van de grootste,grotendeels gerestaureerde,oude Polynesische nederzettingen.
Er is een tiental plateaus van vulkanische steen. Sommige,marae, dienden voor bijeenkomsten anderen dienden voor bewoning. Een gereconstrueerd huis,niet meer dan een afdak met palmbladeren en gevlochten wandjes,toont hoe het geweest moet zijn. Men sliep met veel mensen naast elkaar met het hoofd op een lange balk. Voor het afdak werd op zo'n plateau op vuurtjes gekookt. Het ligt daar stil in de jungle, er lopen alleen een paar kippen en twee andere touristen. Een enorme Waringin,een heilige boom,overwoekert een plateau. Vroeger stopte men de lijken tussen de luchtwortels. Verderop in het dal schijnt nog een vijftal van deze nederzettingen te liggen. Er woonden duizenden mensen .Nu woont er niemand , de locale bevolking komt er ook niet graag vanwege de boze bosgeesten.
.Het is een lange wandeling terug naar Anaho baai.
We varen de volgende dag terug naar Taiohae.
Op aanraden van andere zeilers bezoeken we nog Daniels Bay,slechts anderhalf uur varen van Taiohae. Extreem steile hoge rotsen verbergen de ingang. Pas als je er vlak voor bent zie je hoe je om een bergwand heen moet om via een nauwe doorgang in de baai te komen. Ook hier weer een uitzicht op een prachtig diep dal met loodrechte wanden. Een riviertje komt uit op een zwart zandstrand. Er staan vijf huizen met even zovele gezinnen.
We worden aangesproken door een soort getatoeeerde Tarzan. Vooral door de tatoes aan een kant van zijn gezicht ziet hij er woest uit. Hij is echter allervriendelijkst. Of we,voor weinig geld,bij hem thuis willen eten na onze wandeling naar de waterval.  Prima!
Samen met Maarten en Bea gaan we op pad. Her en der staan kleine hoopjes stenen die ons de weg wijzen door het oerwoud. Het is er vochtig en benauwd. We moeten het riviertje een paar keer oversteken. Met de broek tot in de liezen getrokken houden we het net droog. Het heldere water is heerlijk verkoelend. De  hoge rotswanden komen nu steeds dichter bij elkaar en nemen het zonlicht grotendeels weg. In de verte zien we de waterval die van driehonderd meter hoog naar beneden klettert. Als we bij de poel komen zien we alleen de laatste  vijf meter van de waterval,de rest is achter huizenhoge rotsblokken aan het zicht onttrokken. Beetje teleurstellend maar de hele omgeving is adembenemend mooi.
Als we terug zijn laat Tarzan zien hoe je kokosnoten van hun vezelige schil ontdoet. Hij doet er tweehonderd in een uur vertelt hij trots. Maarten en ik doen er een paar minuten over voor het ergens op gaat lijken. De poisson cru smaakt goed maar de gesudderde geit is wel erg pezig.Geeft allemaal niets .Een onvergetelijke dag.
Het zit erop. Terug in Taiohae doen we boodschappen en maken Argonaut klaar voor vertrek.
Op 1-6-14 varen we de baai uit met een mooie herinnering aan zoveel prachtige natuur,vriendelijke mensen en de indrukwekkende resten van een oude beschaving.
Heel jammer dat we de Marquesas achter ons moeten laten.
Laten we maar meezingen met Brel: Gemir n'est pas en mise aux Marquises.( voor geweeklaag is geen plaats op de Marquesas).